Delen:
10 talen verloren aan de tijd
Talen zijn menselijke creaties en als zodanig hebben ze een levenscyclus. Sommige "dode" talen zijn geëvolueerd naar andere en ze overleven in die zin. Anderen verdwenen spoorloos en misschien weten we niet eens precies hoe ze tot op de dag van vandaag werden gesproken.
10Proto-Indo-Europese
https://www.youtube.com/watch?v=A6Eq4QGZ3Iw
Engels, Russisch, Farsi, Bengaals, Albanees en Koerdisch, naast vele anderen, hebben allemaal hun oorsprong in de Proto-Indo-Europese (PIE) taal, die is gereconstrueerd door de geschiedenis van zijn afstammelingen te volgen. Het helpt dat die afstammelingen het meest productieve taalfamilie in de wereld vormen.
Het enige probleem is dat PIE zo oud is dat het ouder is dan schrijven, dus veel van onze kennis over de fonetiek en het lexicon zijn gebaseerd op goed geïnformeerde gissingen. Er zijn zelfs drie fonemen waarvan we nog steeds niet weten hoe ze moeten worden uitgesproken. Dit zijn geluiden die niet aanwezig zijn in de meeste andere Indo-Europese talen, dus de meest geaccepteerde hypotheses vergelijken ze met bepaalde fonemen die in het Arabisch voorkomen. Hoe controversieel het ook is, PIE blijft een invloedrijke taal als de gemeenschappelijke erfenis van iedereen die moderne Indo-Europese talen spreekt.
9Hattic
Niet te verwarren met de Indo-Europese Hethiet, deze taal van onzekere verwantschap is zo obscuur dat we niet eens weten wat de Hattians het noemden. We noemen het "Hattic" vanwege de manier waarop de Bijbel naar de mensen verwijst, en als zodanig is het waarschijnlijk een term van Egyptische of Assyrische afkomst.
De Hattians waren inwoners van het Anatolische plateau, in wat nu Turkije is. Hun taal was waarschijnlijk verloren nadat ze geassimileerd waren met de Indo-Europese mensen die Anatolië binnenvielen. Er zijn pogingen geweest om Hattic te verbinden met Kaukasische talen - zoals Abkhaz, Ubykh en zelfs Georgiër - maar het bewijs blijft ongrijpbaar, vooral vanwege de schaarste aan teksten in de taal. Een andere verontrustende factor is het spijkerschriftalfabet dat door deze talen wordt gebruikt, wat sommige unieke Hattian-geluiden niet erg goed weergeeft.
8Iberian
De oorsprong van de taal die wordt gesproken door inwoners van het Iberisch schiereiland (het hedendaagse Spanje en Portugal) vóór de Romeinse verovering is nog steeds onduidelijk. Sommigen koppelen ze aan Berber-talen, anderen aan het hedendaagse Baskisch, en weer anderen beweren dat het Keltisch was. Er zijn zelfs wilder hypothesen voorgesteld, die Iberische en Etruskische of zelfs Kaukasische talen met elkaar verbinden.
Deze taal is geschreven in niet slechts één alfabet maar drie varianten van een Fenicisch afgeleid script. Het meest ongrijpbare schrift is de zuidwestelijke variant, ook wel Tartessic genoemd, omdat wordt aangenomen dat dit de taal is die wordt gesproken in het koninkrijk Tartessos dat door Herodotus wordt genoemd. Iberische stierf met de Romeinse overname van het land, maar sommige plaatsnamen en woorden worden verondersteld te hebben overleefd in het moderne Spaans.
7Etruscan
De laatstgenoemde vloeiend spreker van de Etruskische taal was Caesar Claudius, die een geschiedenis van de Etrusken samenstelde die helaas verloren is gegaan. Het was een triest maar terecht einde voor de taal die eeuwenlang centraal Italië had gedomineerd in een felle concurrentie met het Latijn.
Een groot deel van de moeilijkheid om Etruskisch te reconstrueren is het isolement en de schaarste aan teksten die langer zijn dan korte inscripties. De enige die tot nu toe is gevonden, is een linnenboek dat werd hergebruikt als omhulsels voor een mummie. Wat we wel weten is dat de Etrusken hun eigen alfabet ontwikkelden op basis van het Euboeaanse Grieks en een uitgebreide literaire traditie hadden, maar omdat het voor de geschiedenis verloren is gegaan, staat veel ervan open voor speculatie. Ze gaven ons ook plaatsnamen zoals Rome, vanaf het moment dat de Etrusken regeerden over het Latijn.
6Maypure
Maypure werd gesproken door een stam van inheemse volkeren in het Orinoco Basin, in landen die deel uitmaken van het hedendaagse Venezuela. Ze werden uitgeroeid door een rivaliserende Carib-stam, maar hun taal overleefde dankzij de werken van de grote Duitse natuuronderzoeker Alexander von Humboldt, die de woorden verzamelde van een Maco-inwoner die Maypure kende.
Vreemd genoeg verspreidde zich al snel het gerucht dat de taal een uitgestorven tong was, bewaard door de papegaaien die in het bezit waren van de inboorlingen en hun afstammelingen. Het gerucht kwam eigenlijk dicht in de buurt van de werkelijkheid toen de conceptuele kunstenaar Rachel Berwick, geïnspireerd door de legende, de taal aan enkele papegaaien leerde. David Crystal gebruikte de legende om het fenomeen van taaldood te illustreren.
5Harappan
Op zijn hoogtepunt wordt geschat dat de taal van de beschaving van de Indusvallei in het moderne Midden-Oosten door meer dan vijf miljoen mensen is gesproken. Deze verrassend moderne maatschappij, met werkende sanitaire en rioleringssystemen en een complexe economie, duurde van ongeveer 3300-1300 voor Christus.
De taal, evenals de beschaving van de Indusvallei, ging een periode van decadentie binnen die nog steeds onverklaarbaar is, en laat het script ongecodeerd achter zonder bekende afstammelingen. Relaties met onder andere Indo-Europese en Dravidische taalfamilies zijn nog steeds controversieel, voornamelijk om politieke redenen. Hindoe-nationalisten zijn sterke voorstanders van de Indo-Europese hypothese, terwijl Tamil-nationalisten de Dravidische hypothese onderschrijven, aangezien Tamil een Dravidische taal is.
4Meroitic
Meroitic, ook wel Kushitic genoemd, is de taal van de oude Nubische beschaving van Kush in het hedendaagse Soedan. Het is vooral bekend door Egyptische bronnen en duidelijk beïnvloed door de Egyptische cultuur, maar Kushites ontwikkelde een eigen script dat zich onderscheidde van hiërogliefen of demotisch.
Hoewel het script in 1911 werd ontcijferd, lijkt het onmogelijk om te vertalen. Pogingen om het te koppelen aan moderne Soedanese talen, voornamelijk uit de Afro-Aziatische en Nilo-Sahara-families, waren grotendeels nutteloos.Deze links blijven controversieel, maar als het echt een Nilo-Sahara-taal is, zou het de oudste van het gezin zijn die een script en literaire traditie heeft ontwikkeld.
3Eteocretan
We hebben eerder de Minoïden van Kreta genoemd, een eiland in het hedendaagse Griekenland, en hun Lineaire A-taal. Eteocretan was hoogstwaarschijnlijk de taal van de mensen die de Lineaire A en de Kretenzische hiërogliefen hebben geschreven. Op zijn minst is het zeker een directe afstammeling van Old Minoic.
Omdat er geen succesvolle pogingen zijn gedaan om het Eteocretan-alfabet te ontcijferen, kunnen geen relaties met moderne talen worden vastgesteld en is de taal een raadselachtige puzzel voor linguïsten en archeologen. De paar aanwijzingen die we hebben hebben allemaal geleid tot doodlopende wegen. Er zijn pogingen ondernomen om de Phaistos-schijf aan Eteocretan te koppelen, maar ze waren niet succesvol. Een waarschijnlijke uitloper van Eteocretan, genaamd Eteocypriot, is geïdentificeerd, maar het is ook uitgestorven.
2Dacian
Het land van Dacia, dat grofweg overeenkomt met het hedendaagse Roemenië, was de bakermat van een krijgerscultuur die door de Romeinen werd veroverd tijdens het bewind van keizer Trajanus in de eerste eeuw na Chr. Hoewel de Romeinen de taal niet uitroeiden, de inwoners van Dacia en Moesia hebben het Latijn overgenomen. Hoewel sommige plaatsnamen en Roemeense woorden van Dacian lijken te zijn, was de taal in de zesde of zevende eeuw uitgestorven.
De Daciërs spraken een verscheidenheid aan Indo-Europese taal, maar het meeste is verloren. Het is erg moeilijk om te reconstrueren, omdat er maar één opschrift is overgebleven. Er zijn pogingen ondernomen om Dacian te verbinden met Thracische of Phrygische talen en zelfs met het hedendaagse Albanees, maar het lijkt duidelijk dat het Albanees een afstammeling is van Illyrian, waardoor Dacian een dode tak van de Indo-Europese boom is.
1Hunnic
Je zou denken dat het instellen van het grootste deel van Europa en een groot deel van Azië in vuur en vlam zetten, waardoor het Romeinse Rijk op de knieën komt en het bijnaam "Gods gesel" verdient, genoeg zou zijn om mensen te interesseren om in ieder geval je taal te begrijpen. Helaas namen de Hunnen niet de moeite om hun taal op schrift te stellen. Slechts een paar woorden overleven, verzameld door Romeinse geleerden. Als zodanig is er een doorlopend debat over de manier waarop de door de Hunnen gesproken taal kan worden gereconstrueerd.
De heersende hypothesen verbinden de Hunnen met de Xiongnu-nomaden die de noordelijke buren van de Han-Chinezen waren. Net als de Hunnen waren de Xiongnu waarschijnlijk analfabeet en alles wat we over hen wisten, werd vastgelegd door hun vaste buren, die doodsbang voor hen waren. Het is nog steeds discutabel of Hunnic een Turkse, Altaïsche, Indo-Europese of zelfs een isolerende taal was, ondanks de populaire mening onder Hongaren dat zij familie van de Hunnen zijn.