Delen:
Top 10 bizarre objecten vaak gevonden in kasten met curiosa
Kabinetten van curiositeiten, die verzamelingen van bizarre en interessante exemplaren van zowel de natuurlijke als de kunstmatige werelden zijn, dienden eeuwenlang als vertoningen van rijkdom, eruditie en wetenschappelijke kennis. Hun eclectische assemblages ontweken herhaaldelijk de grens tussen realiteit en verbeelding, tussen natuur en kunstgrepen. In deze lijst stellen we u 10 objecten voor die vaak in deze wonderkamers te vinden zijn.
10 Sirenen en zeemonsters
Taxidermieën van sirenes, zeemeerminnen en andere zeemonsters waren een veel voorkomend verschijnsel in rariteitenkabinetten en werden meestal geproduceerd door verschillende delen vis samen te stellen. In Ambroise Pare's (1510-1590) Van monsters en wonderen, de auteur beweert dat net zoals er veel monsterlijke wezens op aarde zijn, het niet betwijfeld mag worden dat er even monsterlijke wezens in de zee leven. Sirenen, zeemeerminnen en tritonen worden beschreven als niet alleen deels vis en deels menselijke, maar ook vreemde hybriden van vissen, apen en beren!
Misschien wel de origineelste onder hen, de monniksvis en de bisschop-vis zijn te zien in enkele van de meest populaire besten van die tijd (die van Ambroise Pare, Conrad Gessner en Pierre Belon).
Geleerde Guillaume Rondelet (1507-1566) beweerde een portret van een bisschop-vis te hebben gezien:
[Van] Gisbert, een Duitse arts aan wie het in Amsterdam werd gestuurd met een tekst die hem verzekerde dat dit zeemonster in de kleding van een bisschop in 1531 in Polen was gezien en naar de koning van dat land was gebracht, en bepaalde tekenen had laten zien dat het was zeer gewenst om terug te keren naar de zee, waar het, eenmaal teruggebracht, zich onmiddellijk naar binnen wierp.
Hoewel Rondelet het verhaal meldde, geloofde hij niet dat de vis het kruisteken had gemaakt voordat hij terugzwom in het water.
9 Automata
Automata, de eerste robots, waren echte mechanische wonderen en ze waren zeer gewild om te worden tentoongesteld in kasten van wonderen. De Milanese verzamelaar Manfredo Settala (1600-1680) bijvoorbeeld, bezat de automaat van een duivel. Hij plaatste het bij de ingang van zijn kast, waar het mechanisme zijn tong uitstak en luide geluiden maakte als iemand binnenkwam.
Deze meesterwerken van vindingrijkheid werden erg populair in de 17e en 18e eeuw toen het filosofische begrip van de natuur als machinerie ambachtslieden aanmoedigde om te proberen levende wezens kunstmatig te imiteren. Jacques de Vaucanson (1709-1782) vond een mechanische eend uit die kennelijk voedsel zou kunnen verteren. (De automaat bleek toen een hoax te zijn, omdat al verteerd voedsel in de machine was ingebracht.)
Ondertussen bouwde de Zwitserse horlogemaker Pierre Jaquet-Droz (1721-1790) automaten die in staat waren om muziekinstrumenten en -schrijven te bespelen. In 1780 bouwde abt Mical een reeks mechanische pratende hoofden in een poging om de menselijke spraak kunstmatig te herscheppen. De hoofden zouden zinnen kunnen uitspreken als "De koning brengt vrede naar Europa" en "Vrede kronen de koning met glorie." Met deze schepping hoopte de geestelijke een jaarlijkse wedstrijd te winnen aan de Keizerlijke Academie van Wetenschappen in Sint-Petersburg.
8 Paradise Birds Without Feet
Paradijsvogels prikkelden de Europese verbeeldingskracht enorm toen ze voor het eerst het Westen bereikten via handelsroutes met het Oosten. Volgens populaire legendes hadden deze kleurrijke wezens geen benen. Vermoedelijk, ze leefden in een eeuwige vlucht, ondersteund door hun overvloedige verenkleed, en gevoed met dauw of lucht.
Zelfs de Zweedse botanicus Carl Linnaeus (1707-1778), die het classificatiesysteem dat vandaag nog steeds in gebruik is om organismen te benoemen en te rangschikken, de vogel heeft genoemd Paradisaea apoda ("Paradijsvogel zonder voeten"). Toen traders paradijsvogels in het Westen importeerden, werden hun benen geamputeerd om geld van de mythe te maken.
7 Aldrovandi's Dragon
Ulisse Aldrovandi (1522-1605) is een van de beroemdste verzamelaars in de geschiedenis. Hoogleraar natuurfilosofie aan de Universiteit van Bologna, verzamelde hij een immense verzameling natuurlijke exemplaren en stichtte hij een van de eerste botanische tuinen.
Aldrovandi schreef talloze verhandelingen van de natuurfilosofie, waaronder Een geschiedenis van monsters en Een geschiedenis van slangen en serpenten. In het laatste detailleerde hij de ontdekking van een dode draak gevonden in de velden rond Bologna. Het wezen was een "lange hals, langstaartige, schaal-bedekte tweevoeter met een verdikte torso en een gevorkte tong."
Aldrovandi was vooral trots op het feit dat hij het wezen aan zijn verzameling kon toevoegen. De eigenaardigheid maakte het een zeldzaamheid. In Aldrovandi's woorden: "Serpenten hebben van nature geen voeten."
Geloof in het bestaan van draken was niet ongewoon in de tijd van Aldrovandi. In een van de beroemdste boeken van die tijd, die van Conrad Gessner Historiae Animalium, de auteur beweerde dat hij "hoorde dat aan de rand van Duitsland in de buurt van Stiermarken, vele vliegende vierpotige slangen die op hagedissen leken, gevleugeld, met een ongeneeslijke beet."
6 Unicorn Horns
Eenhoornhoorns, trots weergegeven in kasten, waren hoogstwaarschijnlijk narwalhoornen. Van deze objecten werd aangenomen dat ze krachtige tegengif tegen pest, beten van slangen en hondsdolle honden waren. Er wordt zelfs gezegd dat Mary Stuart (1542-1587), koningin van Schotland, een eenhoornhoorn zou gebruiken om te voorkomen dat haar voedsel zou worden vergiftigd.
Conrad Gessner (1516-1565), de auteur van een van de bekendste bestières ooit gemaakt, wijdde een pagina aan de eenhoorn in zijn Historiae Animalium. Meest ongebruikelijk voor de hedendaagse lezer, het beeld en de beschrijving van dit fantastische wezen wordt naast een vermelding over de gewone muis gevonden. Met behulp van bijbelse, middeleeuwse en mythologische bronnen beweerde Gessner dat de eenhoorn wonderlijke eigenschappen had, waaronder het genezen van epilepsie en het zuiveren van water.
Men geloofde over het algemeen dat eenhoorns zich alleen door maagdelijke vrouwen zouden hebben laten benaderen. Bij het zien van een maagd zou het dier zijn hoofd op haar schoot hebben gelegd. Vanwege deze associatie tussen een maagdelijke dame en haar baarmoeder, kwam de eenhoorn Christus symboliseren in de middeleeuwen.
5 Anatomische tableaux
Misvormde of "monsterlijke" wezens waren sinds hun verschijning in rariteitenkabinetten aanwezig. Hun eigenaardigheid getuigde van de verscheidenheid van de natuurlijke wereld en hun zeldzaamheid verhoogde de waarde van de collectie.
Frederik Ruysch (1638-1731), eigenaar van een enorme verzameling curiositeiten, combineerde wetenschappelijke verkenning met entertainment en verwondering in zijn eigen werk. Als botanist van beroep, creëerde hij een methode om exemplaren te behouden die hij aan Peter de Grote, de Russische monarch, verkocht. Met deze methode injecteerde Ruysch verschillende kleuren in de aders van de monsters, waardoor de paden die door bloed in slagaders en aders werden genomen, werden benadrukt.
Ruysch is beroemd om zijn diorama's, die erg populair waren in 18e-eeuwse kasten. In deze taferelen creëerde hij kleine scènes waarin humane foetale skeletten op dramatische posities werden gerangschikt in een gereconstrueerde natuurlijke omgeving.
De natuurlijke omgeving bestond echter in feite uit lichaamsdelen: galstenen en nierstenen voor rotsen, aders en slagaders voor bomen en longweefsel voor struiken en gras. Deze taferelen hadden een allegorisch thema en vormden vaak een reflectie op de vergankelijke aard van het bestaan.
4 De gevulde krokodil
De gevulde krokodil was een van de meest voorkomende voorwerpen in rariteitenkabinetten. Het was te zien op de covers van twee van de meest beroemde catalogi van collecties (namelijk die van Ferrante Imperato en Ole Worm). De frequente verschijning van de krokodillen in kasten is waarschijnlijk omdat ze exotisch en monsterlijk waren en hun amfibieënbestaan vragen opriep over de natuurlijke wereld.
In zijn Van monsters en wonderen, Ambroise Pare beschreef de paradox van de halfvissen, halfaardse krokodil:
Het heeft zo'n belemmering [rudimentaire] tong dat het er helemaal geen schijnt te hebben, wat de reden is dat het gedeeltelijk op het land leeft, gedeeltelijk in het water; omdat hij aards is, neemt het de plaats in van een tong voor hem, en omdat hij in het water leeft, heeft hij geen tong. Voor vissen hebben ze ofwel helemaal geen tong, of ze hebben er een die erg vast zit en een belemmering is.
Natuurlijk, altijd volgens Pare, had de krokodil ook geneeskrachtige eigenschappen. Daaruit kon een geneesmiddel worden gemaakt dat vlekken op het gezicht genazen. Haar gal was goed voor staar en het bloed kon iemands zicht scherper maken.
3 Bestiaries
Besticaten uit de Renaissance (vroege encyclopedieën van dieren) omvatten gewone, exotische en fantastische wezens, vaak getekend naar aanleiding van de verhalen van reizigers in de Nieuwe Wereld. Naast een foto van het dier, zou de auteur het schepsel, zijn gewoonten en zijn nut voor de mens beschrijven, omdat van veel dieren werd gedacht dat ze geneeskrachtige eigenschappen hadden. Hoewel het niet altijd duidelijk is hoeveel de auteurs geloofden in het bestaan van dergelijke dieren, gaf het feit dat ze waren afgebeeld en in bestiaries waren opgenomen geloofwaardigheid aan hun bestaan.
De lange traditie van de bestiaria, die al gebruikelijk waren in de Middeleeuwen, is verbonden met die van rariteitenkabinetten. Een van de redenen was hun classificerende doel. Ook begonnen eigenaren van kasten snel hun eigen catalogi en natuurlijke geschiedenissen te creëren, kleine encyclopedieën die de kenmerken van de objecten in hun collecties uitlegden.
De Nederlandse zoöloog en verzamelaar Albertus Seba is een uitstekend voorbeeld. Hij gaf opdracht tot prachtige nauwkeurige illustraties van zijn exemplaren en publiceerde deze in kleur in een vierdelige catalogus.
2 Herbaria en Mandrakes
Net als bij bestiaria waren herbaria catalogi waar natuurlijke exemplaren werden opgesomd en beschreven, vaak met bijzondere aandacht voor hun geneeskrachtige eigenschappen. En net als bestiaria was de grens tussen wetenschap, verbeeldingskracht en verwondering zeer ongrijpbaar.
Misschien wel de meest curieuze van de planten die vaak in dergelijke werken voorkomen, is de mandrake, of Mandragora. Vanwege hun gelijkenis met de menselijke vorm, werden mandrakes vaak afgebeeld in de vorm van kleine mannen of vrouwen in Renaissance-herbaria.
Er werd gedacht dat, door van de grond te worden verwijderd, schreeuwende mandrakes luid zouden schreeuwen en het geluid dodelijk zou zijn voor degenen die het hoorden. Talrijke illustraties laten zien dat mandrakes uit de grond worden verwijderd door hun hoofden te binden aan honden terwijl de eigenaars veilig in de verte wachten.
Naturalist William Turner (1509-1568), de auteur van de Niewe Herball, beschreef de geneeskrachtige eigenschappen van mandrakes als volgt:
Van de appels van mandrake, als een man van ze ruikt, zal hij het hym laten smeken en ook als ze worden opgegeten. Maar zij die veel van de appels ruiken, worden dum ... de door hen genomen verschillende manieren zijn voor een man erg jepardus en kunnen de hymne doden als hij het eet of dronken het uit maat neemt en er geen remedie van heeft. [...] Als Mandragora uit de maat wordt genomen, ontstaat er door slepe ensueth en een grote lousing van de straat met een vergeetachtigheid.
1 Versierde Nautilus-schelpen
Deze ongewone nautilusschelpen werden vaak gevonden in rariteitenkabinetten.Soms werd de schaal zelf geverfd, zoals in de exemplaren in de catalogus van Albertus Seba. In andere gevallen werd het object op een rijkversierde sokkel gemonteerd. Soms hadden deze objecten een praktisch doel en ze konden zelfs als bekers worden gebruikt.
Het feit dat nautilusschelpen kunstmatig waren gedecoreerd belichaamde een algemeen geloof achter het samenstellen van rariteitenkabinetten - dat de natuur door menselijk ingrijpen zou kunnen worden verbeterd. Net als het hele kabinet beschreef de versierde schelpen de wisselwerking tussen de kunstwereld en de wereld van de natuur en de wonderen die beide voortbrengen.